یک مولکول شامل گروهی از اتم ها است که برای انجام یک وظیفه با هم پیوند ایجاد کرده اند. هزاران مولکول مختلف در بدن انسان وجود دارد که همه آنها وظایف حیاتی ای را به عهده دارند. برخی از این مولکول ها ترکیباتی هستند که نمی توانید بدون آنها زندگی کنید (نه دست کم برای مدت خیلی طولانی).
در این مطلب به مهم ترین مولکول های بدن مان نگاهی می اندازیم.
آب
ما نمی توانیم بدون آب زندگی کنیم. بسته به سن، جنس و وضعیت سلامتی مان، حدود 50 تا 65 درصد بدن مان از آب است.
آب مولکول کوچکی است که از دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن (H2O) تشکیل شده است اما با وجود این که مولکول های آب کوچکند اما ترکیبی حیاتی برای بدن محسوب می شوند.
آب در بسیاری از واکنش های بیوشیمیایی شرکت می کند و به عنوان واحد سازنده بیشتر بافت ها عمل می کند. آب برای تنظیم دمای بدن، جذب شوک، سم زدایی، هضم و جذب مواد غذایی و چرب کردن مفاصل استفاده می شود.
آب باید دایم جایگزین شود. بسته به درجه حرارت، رطوبت و وضعیت سلامتی مان، نمی توانیم بیش از 7-3 روز بدون آب دوام بیاوریم و می میریم.
به نظر می رسد رکوردی که در زمینه زنده ماندن از بی آبی وجود دارد 18 روز است. اما گفته می شود فردی که این رکورد را در اختیار دارد زندانی ای بوده که به طور تصادفی در سلول رها شده و گفته می شود که آبی که از دیوارها می چکیده را لیس می زده است.
اکسیژن
اکسیژن یک عنصر شیمیایی است که به صورت گازی متشکل از دو اتم اکسیژن (O2) در هوا وجود دارد.
اتم اکسیژن در بسیاری از ترکیبات آلی یافت می شود و مولکول اکسیژن نقش مهمی در بدن ایفا می کند.
اکسیژن در بسیاری از واکنش ها مورد استفاده قرار می گیرد که مهم ترین آنها تنفس سلولی است. در طی فرآیند تنفس سلولی، انرژی حاصل از مواد غذایی به شکلی از انرژی شیمیایی تبدیل می شود که سلول ها می توانند مورد استفاده قرار دهند.
واکنش های شیمیایی، مولکول های اکسیژن را به ترکیبات دیگری مثل دی اکسید کربن تبدیل می کند. بنابراین اکسیژن باید دوباره جایگزین شود. در حالی که شما می توانید چند روز را بدون آب زندگی کنید، سه دقیقه هم بدون هوا زنده نخواهید ماند.
DNA
DNA مخفف دی اکسی ریبونوکلئیک اسید (deoxyribonucleic acid) است. در حالی که آب و اکسیژن کوچکند،DNA مولکولی بزرگ یا ماکرومولکول است.
DNA حامل اطلاعات ژنتیکی یا برنامه کار برای ساخت سلول های جدید و یا حتی یک آدم جدید است. ما نمی توانیم بدون ساخته شدن سلول های جدید زندگی کنیم و از این نظرDNA مهم است. چراکه برای هر پروتئین بدن کدهایی دارد.
پروتئین ها، مو و ناخن، به علاوه آنزیم ها، هورمون ها، آنتی بادی ها و مولکول های نقل و انتقال را شامل می شوند. اگر تمام DNA بدن ما به طور ناگهانی از بین برود، تقریبا بلافاصله خواهیم مرد.
هموگلوبین
هموگلوبین یکی دیگر از ماکرومولکول های بسیار بزرگ است که نمی توانید بدون آن زندگی کنید. این مولکول بسیار بزرگ است.
گلبول های قرمز هسته ندارند بنابراین می توانند خود را با اندازه فضایی که وجود دارد تطبیق دهند. هموگلوبین حاوی مولکول های هام (heme) حامل آهن است که با زیر واحد های پروتئین گلوبین پیوند ایجاد کرده. ماکرومولکول اکسیژن را به سلول منتقل می کند. شما برای زنده ماندن نیاز به اکسیژن دارید، اما بدون هموگلوبین قادر به استفاده از آن نخواهید بود.
وقتی هموگلوبین اکسیژن را حمل کرد سپس به دی اکسید کربن متصل می شود. در اصل این مولکول به عنوان یک نوع جمع آوری کننده زباله های بین سلولی هم عمل می کند.
ATP
ATP مخفف آدنوزین تری فسفات است. ATP یک مولکول با اندازه متوسط است که بزرگ تر از اکسیژن یا آب است اما بسیار کوچک تر از ماکرومولکول است. ATP سوخت بدن است. ATP داخل اندامک هایی در داخل سلول ها که میتوکندری نامیده می شوند ساخته می شود.
تجزیه گروه های فسفات مولکولATP انرژی را به شکلی آزاد می کند که بدن می تواند آن را مورد استفاده قرار دهد. اکسیژن، هموگلوبین وATP همه اعضای یک تیم هستند. اگر هر یک از این مولکول ها از دست بروند، بازی تمام می شود.
پپسین
پپسین یک آنزیم گوارشی است و نمونه دیگری از یک ماکرومولکول است.
ابتدا یک فرم غیر فعال که پپسینوژن نامیده می شود، به داخل معده ترشح می شود که در آن جا اسید هیدروکلریک داخل شیره معده آن را به پپسین فعال تبدیل می کند.
آن چه این آنزیم را بسیار مهم می کند این است که قادر است پروتئین ها را به پلی پپتیدهای کوچکتر تقسیم کند. بدن می تواند برخی از اسیدهای آمینه و پلی پپتیدها را تولید کند، اما بقیه اسیدهای آمینه ضروری را تنها می توان از رژیم غذایی به دست آورد.
پپسین، پروتئین مواد غذایی را به شکلی تبدیل می کند که می تواند برای ساخت پروتئین های جدید و سایر مولکول ها مورد استفاده قرار گیرد.
کلسترول
کلسترول به عنوان مولکول مسدود کننده شریان شهرت بدی پیدا کرده است، اما درواقع مولکولی ضروری است که برای ساخت هورمون ها استفاده می شود. هورمون ها مولکول های سیگنال هستند که تشنگی، گرسنگی، عملکرد ذهنی، احساسات، وزن و موارد بسیار دیگری را کنترل می کنند.
کلسترول برای سنتز صفرا استفاده می شود که صفرا هم برای هضم چربی ها به کار می رود.
اگر کلسترول به طور ناگهانی بدن تان را ترک کند، بلافاصله خواهید مرد زیرا کلسترول جزئی از ساختار هر سلولی است. بدن در واقع مقداری کلسترول تولید می کند، اما مقدار زیادی از آن را باید از مواد غذایی به دست آورد.
بدن یک نوع ماشین زیستی پیچیده است، بنابراین وجود هزاران مولکول دیگر نیز ضروری است. به عنوان مثال می توان از گلوکز، دی اکسید کربن و کلرید سدیم نام برد. بعضی از این مولکول های مهم تنها از دو اتم تشکیل شده اند، اما بیشترشان ماکرومولکول های پیچیده هستند.
مولکول ها با هم از طریق واکنش های شیمیایی همکاری می کنند، بنابراین از بین رفتن حتی یکی مثل شکستن یک پیوند در زنجیره حیات است.